مالیات بر افزایش سرمایه و نقل و انتقال سهام در فرایند تغییرات شرکت

مالیات بر افزایش سرمایه و نقل و انتقال سهام در فرایند تغییرات شرکت

همانگونه که در مقاله قبل بیان شد، شرکتها مکلف به پرداخت مالیات خود نسبت به کلیه درآمدهایی که در ایران یا خارج از ایران کسب می کنند، می باشند از این روی تغییرات در ساختار و فعالیت های شرکت های تجاری به ویژه از طریق افزایش سرمایه و نقل و انتقال سهام، می تواند تاثیرات قابل توجهی بر وضعیت مالیاتی آن ها نیز داشته باشد. در این مقاله به بررسی مالیات های مرتبط با این دو فرایند خواهیم پرداخت و چالش ها و فرصت های موجود را تحلیل خواهیم نمود.

مالیات بر افزایش سرمایه:

شرکت های تجاری برای تامین منابع مالی و دستیابی به اهداف بلند مدت جهت رشد و توسعه کسب و کار خود، اقدام به افزایش سرمایه می کنند اما زمانی که شرکتی سرمایه خود را افزایش می دهد، باید مالیاتی را بابت این افزایش سرمایه به دولت پرداخت کند. این مالیات به عنوان مالیات حق تمبر افزایش سرمایه شناخته می شود، در واقع نوعی مالیات بر دارایی محسوب می شود که بر سود حاصل از افزایش سرمایه شرکت ها وضع می شود. این نوع مالیات به عنوان ابزاری برای تنظیم رفتار مالیاتی شرکت ها و جلوگیری از فرار مالیاتی طراحی شده است.

انواع مالیات براساس روش های افزایش سرمایه در شرکت های تجاری:

افزایش سرمایه به معنای افزایش مبلغ کل سرمایه ثبت شده یک شرکت تجاری است. شرکت های تجاری برای افزایش سرمایه خود از روش های مختلفی استفاده می کنند. برخی از روش های افزایش سرمایه شامل موارد زیر است:

الف-افزایش سرمایه از محل سود انباشته:

گاهی شرکت های تجاری بدون جذب سرمایه گذار جدید برای افزایش سرمایه، از سود انباشته شرکت که در سال های گذشته به دست آمده است ولی هنوز بین سهامداران توزیع نشده، برای افزایش سرمایه شرکت استفاده می کنند که به این روش افزایش سرمایه از محل سود انباشته شده شرکت می گویند.

ب-افزایش سرمایه از طریق آورده نقدی سهامداران:

گاهی شرکت های تجاری برای افزایش سرمایه شرکت، از طریق دریافت آورده نقدی از سهامداران فعلی شرکت یا اشخاص جدید اقدام می کنند. در این روش سهامداران فعلی شرکت یا اشخاص جدید با پرداخت نقدی به شرکت، سهام جدید دریافت می کنند. این روش یکی از رایج ترین روش های افزایش سرمایه است.

پ-افزایش سرمایه از طریق تجدید ارزیابی دارایی ها:

گاهی نیز شرکت های تجاری برای افزایش سرمایه شرکت اقدام به تجدید ارزیابی و به روز رسانی ارزش دارایی های ثابت شرکت (مانند زمین، ساختمان، تجهیزات و غیره) می کنند. در این روش مازاد تجدید ارزیابی به عنوان سرمایه جدید شرکت در نظر گرفته می شود.

ت-افزایش سرمایه از طریق انتشار سهام جدید:

گاهی شرکت های تجاری جهت افزایش سرمایه شرکت اقدام به جذب سرمایه گذار جدید از طریق انتشار سهام جدید می کنند.

ث-افزایش سرمایه از طریق افزایش ارزش سهام:

این نوع افزایش سرمایه از طریق افزایش ارزش سهام شرکت تجاری ممکن است ناشی از سودآوری بیشتر یا تغییرات بازار باشد.

مالیات حق تمبر افزایش سرمایه:

همانگونه که گفته شد؛ مالیات افزایش سرمایه به عنوان مالیات حق تمبرافزایش سرمایه شناخته شده است این نوع مالیات، از انواع  مالیات های مستقیم است که به اسناد و مدارک رسمی، مانند اسناد مربوط به افزایش سرمایه شرکت ها، تعلق می گیرد.

شرکت های تجاری در دو حالت موظف به پرداخت مالیات حق تمبر افزایش سرمایه هستند؛ شرکت هایی که تازه تاسیس شدند باید تا دو ماه پس از ثبت شرکت، نسبت به پرداخت مالیات حق تمبر مربوط به سرمایه اولیه خود اقدام کنند.

همچنین شرکت هایی که در حال فعالیت هستند، هر بار که اقدام به افزایش سرمایه می کنند، باید مالیات حق تمبر مربوط به آن را یک ماه پس از تصویب افزایش سرمایه در مجمع عمومی فوق العاده شرکت، پرداخت کنند.

شرکت ها می توانند جهت پرداخت مالیات حق تمبر، از طریق یکی از دو روش یعنی الکترونیکی، از طریق سامانه الکترونیکی سازمان امور مالیاتی و یا به صورت حضوری با مراجعه به ادارات کل امور مالیاتی، اقدام نمایند.

پیامدهای عدم پرداخت مالیات حق تمبر افزایش سرمایه:

در صورت عدم پرداخت مالیات حق تمبر افزایش سرمایه در موعد مقرر، حسب مورد پیامدهای ناخوشایندی با توجه به نوع تخلف و میزان آن برای شرکت ها ی تجاری به شرح ذیل همراه خواهد داشت:

الف- اعمال جریمه دیرکرد معادل دو برابر اصل مالیات.

ب- محدودیت در انجام معاملات و یا فرآیندهای مربوط به نقل و انتقال دارایی های شرکت.

پ- ایجاد موانع ثبتی در اداره ثبت شرکت ها در خصوص ثبت صورتجلسه افزایش سرمایه شرکت و همچنین ثبت سایر صورتجلسه تغییرات در ساختار شرکت.

ت- آسیب به اعتبار و وجهه شرکت و کاهش اعتماد به شرکت در نزد ذینفعان مختلف از جمله مشتریان، شرکا، سرمایه گذاران و نهادهای دولتی .

ث- در موارد حاد منجر به پیگرد قانونی برای شرکت ها و مدیران آنها، شامل جریمه های نقدی سنگین، محکومیت های کیفری و حتی پلمپ شدن محل فعالیت شرکت.

۲-مالیات بر نقل و انتقال سهام:

نقل و انتقال سهام به معنای تغییر مالکیت سهام یک شرکت است که می تواند شامل فروش سهام و سهم الشرکه و حق تقدم سهام یا حق تقدم سهم الشرکه شرکا در شرکت های تجاری به دیگران یا انتقال آنها به وراثت باشد. مالیات بر نقل و انتقال سهام نیز مالیاتی است که به منظور تنظیم بازار سرمایه و جلوگیری از فرار مالیاتی ایجاد شده که بر فروش و انتقال مالکیت سهام و سهم الشرکه و حق تقدم سهام یا حق تقدم سهم الشرکه شرکا در شرکت های تجاری وضع می شود.

مالیات نقل و انتقال سهام شرکت از جمله مالیات های تکلیفی و مقطوع است که به هنگام نقل و انتقال سهام و سهم الشرکه و حق تقدم سهام یا حق تقدم سهم الشرکه شرکا در شرکت های تجاری از انتقال دهنده اخذ شده و توسط کارگزاری ها یا خود شخص، به حساب مشخص شده سازمان امور مالیاتی واریز می گردد. منظور از مالیات مقطوع آن است که به غیر از این مالیات، هیچ مالیات دیگری گرفته نمی شود.

میزان مالیات نقل و انتقال سهام:

مالیات بر نقل و انتقال سهام معمولا بر اساس درصدی از ارزش فروش سهام و حق تقدم سهام در سهام بورسی و درصدی از ارزش اسمی سهام و سهم الشرکه و حق تقدم سهام وسهم الشرکه شرکا در سهام غیر بورسی محاسبه می شود که این نقل و انتقالات، باید در دفاتر ثبت شود.

مطابق با قوانین مالیاتی؛ از هر نقل و انتقال سهام و حق تقدم سهام شرکت ها اعم از ایرانی و خارجی در بورس ها یا بازارهای خارج از بورس دارای مجوز، مالیات مقطوعی به میزان نیم‌ درصد (۵%) ارزش فروش سهام و حق تقدم سهام وصول خواهد شد و از این بابت وجه دیگری به عنوان مالیات بر درآمد نقل و انتقال سهام و حق تقدم سهام و مالیات بر ارزش افزوده خرید و فروش مطالبه نخواهد شد.

لازم به توضیح است که بنابر مصوبه جلسه شورای‌ عالی هماهنگی اقتصادی سران قوا و با پیگیری سازمان بورس و به منظور حمایت از سهامداران، کاهش ۸۰ درصدی مالیات فروش سهام، به تصویب رسید و نرخ این مالیات، از نیم درصد به یک دهم درصد کاهش یافت.

همچنین، از هر نقل و انتقال سهام و سهم‌ الشرکه و حق تقدم سهام و سهم ‌الشرکه شرکا در سایر شرکت‌ ها مالیات مقطوعی به میزان چهار درصد (۴٪)‌ ارزش اسمی آن ها، مالیات وصول می‌ شود. از این بابت وجه دیگری به‌عنوان مالیات بر درآمد نقل و انتقال فوق مطالبه نخواهد شد.

انتقال دهنده در شرکت‌های سهامی بورسی مکلف است مبلغ مالیات نقل و انتقال سهام را از طریق کارگزاران بورسی به حساب معرفی شده به سازمان امور مالیات واریز نماید. در این راستا کارگزاران بورس و بازارهای خارج از بورس مکلفند مالیات تعلق گرفته به شرکت های فعال در بورس ها یا بازارهای خارج از بورس دارای مجوز را به هنگام هر انتقال از انتقال دهنده وصول و به حساب تعیین شده از طرف سازمان امور مالیاتی کشور واریز نمایند و ظرف ده روز از تاریخ انتقال، رسید آن را به همراه فهرستی حاوی تعداد و مبلغ فروش سهام و حق تقدم مورد انتقال به اداره امور مالیاتی محل ارسال کنند و گواهی پرداخت را دریافت کنند.

اما در شرکت‌های غیر بورسی، در روند پرداخت مالیات واسطه‌ای تحت عنوان کارگزار وجود ندارد و انتقال دهنده خود، این مبلغ را مستقیما” به حساب سازمان امور مالیاتی واریزمی نماید. بدین نحو که ابتدا باید درخواست نقل و انتقال سهام را در اداره ثبت شرکت ها، ثبت نموده و زمانی که وضعیت درخواست آن ها به مرحله پرداخت مالیات رسید، از طریق مراجعه به درگاه ملی خدمات مالیات که از طریق آدرس my.tax.gov.ir در دسترس متقاضیان است، مالیات متعلقه را پرداخت نمایند و رسید اینترنتی مربوط به گواهی پرداخت مالیات نقل و انتقال سهام را دریافت کنند.

بنابراین همانگونه که گفته شد؛ انتقال دهندگان سهام و سهم الشرکه و حق تقدم سهام، مکلفند قبل از انتقال، مالیات متعلق را به حساب سازمان امور مالیاتی کشور واریز کنند. ‌ادارات ثبت یا دفاتر اسناد رسمی نیز در این راستا، مکلف گردیده اند که در زمان ثبت تغییرات یا تنظیم سند انتقال، حسب مورد گواهی پرداخت مالیات متعلق را اخذ کرده و ضمیمه پرونده‌ مربوط ثبت یا انتقال نمایند.

با صدور بخشنامه از سوی سازمان امور مالیاتی، امکان پرداخت الکترونیکی مالیات نقل و انتقال سهام از تاریخ ۱۸/۰۹/۱۴۰۲ از طریق درگاه ملی خدمات الکترونیک سازمان امور مالیاتی کشور به نشانی my.tax.gov.ir برای مودی فراهم شده است. افراد می توانند با ورود به این سامانه و قسمت حساب کاربری خود، مالیات متعلق را پرداخت نمایند.

مفاصا حساب مالیات نقل و انتقال سهام شرکت های تجاری:

مفاصا حساب مالیات نقل و انتقال سهام شرکت های تجاری، سندی است که نشانگر پرداخت مالیات مربوط به نقل و انقال سهام بورسی یا غیر بورسی به اداره مالیات و عدم وجود بدهی مالیاتی در خصوص نقل و انتقال سهام، تا تاریخ مندرج در گواهی، به سازمان امور مالیاتی است لذا بدین منظور، انتقال دهندگان سهام و سهم الشرکه و حق تقدم سهام و سهم الشرکه مکلف اند قبل از انتقال، مالیات متعلق را به حساب سازمان امورمالیاتی کشور واریز کرده و با پرداخت این مبلغ، برگه مفاصا حساب مالیات نقل و انتقال سهام خود را دریافت نمایند.

با این اوصاف مفاصا حساب مالیات نقل و انتقال سهام یکی از مهم ترین دلایل اثبات پرداخت مالیات نقل و انتقال سهام است بنابراین پرداخت کنندگان مالیات نقل و انتقال سهام، برای اینکه مشمول جریمه نشوند باید نسبت به دریافت آن اقدام کنند.

قبل از شهریور سال ۱۳۸۴، ارائه مصوبه مجمع عمومی و یا مصوبه هیات مدیره شرکت، جهت صدور مفاصا حساب مالیات نقل و انتقال سهام، الزامی بود. این موضوع موجب اتلاف وقت و کندی جریان امور و نارضایتی مودیان می شد اما پس از صدور بخشنامه شماره ۲۱۱/۱۳۹۳/۱۰۴۴۸ مورخ ۰۲/۰۶/۱۳۸۴، ادارات امور مالیاتی مجاز به الزام متعاملین به ارائه مصوبه مجمع عمومی و یا مصوبه هیات مدیره شرکت در مورد انتقالات مزبور نمی‌ باشند و لازم است پس از پرداخت مالیات متعلق، نسبت به صدور گواهی مفاصا حساب اقدام نمایند.

بایستی توجه داشت؛ در صورت عدم پرداخت مالیات نقل و انتقال سهام توسط انتقال دهنده، اداره ثبت شرکت‌ها این نقل و انتقال سهام را به رسمیت نخواهد ‌شناخت بنابراین عملاً امکان جا به جایی سهام شرکت‌ها بدون پرداخت مالیات غیر ممکن می‌ باشد.

کلام آخر:

تغییرات در ساختار شرکت های تجاری از جمله افزایش سرمایه و نقل و انتقال سهام می تواند تاثیرات قابل توجهی بر تعهدات مالیاتی شرکتها و سرمایه گذاران داشته باشد. مالیات افزایش سرمایه و نقل و انتقال سهام و سهم الشرکه و حق تقدم سهام و سهم الشرکه یکی از موضوعات مهم در حوزه مالی شرکت ها است لذا آگاهی از قوانین و مقررات مربوط به این نوع مالیات و مدیریت صحیح آن، برای شرکت ها از اهمیت بالایی برخوردار است و از آنجایی که قوانین و مقررات مربوط به مالیات در طول زمان تغییر می کند توصیه می شود، برای اطلاع دقیق از این قوانین و مقررات، به آخرین مصوبات و بخشنامه های سازمان امور مالیاتی مراجعه شود.

سوالات متداول

۱-افزایش سرمایه در شرکت های تجاری از چه طرقی امکان پذیر است؟

پاسخ: شرکت های تجاری برای افزایش سرمایه خود از روش های مختلفی از جمله؛ از طریق تجدید ارزیابی دارایی ها، از محل سود انباشته، انتشار سهام جدید، افزایش ارزش سهام، آورده نقدی سهامداران، جذب سرمایه گذاران، استفاده می کنند

۲-عدم پرداخت مالیات حق تمبر افزایش سرمایه از سوی شرکت، چه پیامدهایی در پی خواهد داشت؟

پاسخ: حسب مورد منجر به اعمال جریمه دیرکرد معادل دو برابر اصل مالیات، محدودیت در انجام معاملات شرکت، ایجاد موانع ثبتی در اداره ثبت شرکت ها، ورود خدشه به اعتبار شرکت و در موارد حاد منجر به پیگرد قانونی برای شرکت و مدیران با اعمال جرایم نقدی سنگین، محکومیت های کیفری و پلمپ شرکت، خواهد شد.

۳- نرخ محاسبه مالیات نقل و انتقال سهام در شرکت های بورسی و غیر بورسی، چند درصد است؟

پاسخ: نرخ محاسبه مالیات نقل و انتقال سهام، در شرکت های غیر بورسی چهار درصد ارزش اسمی سهام و در شرکت های بورسی نیم درصد ارزش فروش سهام بود که بنابر مصوبه جلسه شورای‌ عالی هماهنگی اقتصادی سران قوا و با پیگیری سازمان بورس و به منظور حمایت از سهامداران، کاهش ۸۰ درصدی مالیات فروش سهام، به تصویب رسید و نرخ این مالیات، از نیم درصد به یک دهم درصد کاهش یافت.

۴- پرداخت مالیات نقل و انتقال سهام شرکت به عهده کیست؟

پاسخ: پرداخت مالیات نقل و انتقال سهام و سهم الشرکه و حق تقدم سهام و سهم الشرکه شرکا بر عهده انتقال دهنده است.