راهنمای جامع مالیات بر درآمد در ایران
چنانچه قبلا عنوان گردید، در یک دسته بندی کلی مالیات به دو نوع مالیات مستقیم و مالیات غیرمستقیم تقسیم میگردد و مالیات مستقیم نیز خود به به مالیات بر درآمد و مالیات بر دارایی تقسیم میگردد. همچنین توضیح دادیم که همه اشخاص مشمول پرداخت مالیات بر درآمد نمیباشند بلکه ماده ۱ و ۲ قانون مالیاتهای مستقیم در این خصوص به صراحت تعیین و تکلیف نموده است. در حقیقت در ماده ۱ این قانون اشخاصی که مشمول پرداخت مالیات بر درآمد هستند و در ماده ۲ اشخاصی که مشمول نمیباشند مشخص گردیده است.
مالیات بر درآمد اشخاص حقوقی
حال با شناخت مفهوم مالیات بر درآمد و اینکه چه اشخاصی باید مالیات بر درآمد بپردازند، به بررسی یکی از مهم ترین انواع مالیات بر درآمد یعنی مالیات بر درآمد اشخاص حقوقی میپردازیم. برای توضیح هرچه بهتر مالیات بر درآمد اشخاص حقوقی در ابتدا لازم است تا مفهوم شخص حقوقی را بررسی نماییم. علاوه بر افراد در جامعه، اشخاص دیگری هم یافت می شوند که به فعالیت می پردازند مانند گروه ها، جمعیتها، موسسات، سازمان ها و… به این نوع اشخاص اشخاص حقوقی می گویند، این ها وجود طبیعی ندارند و دارای وجود فرضی و اعتباری می باشند.
این اشخاص دارای حقوق تکالیف و اموالی هستند که به طور کلی از اموال و حقوق و دارایی افرادی که آن را تشکیل می دهند جداست و دارای کلیه حقوق و تکالیفی می باشند که قانون برای اشخاص حقیقی شناخته است مگر آن چه که ملازمه با طبیعت و فطرت و سرشت انسانی دارد و مختص انسان است مانند حقوق و وظایف پدرانه. اشخاص حقوقی خود به انواع مختلفی تقسیم میگردند. بعضی از اشخاص حقوقی مربوط به حقوق عمومی دولتی و عمومی بوده و اعمال حاکمیت مینمایند. این دسته از اشخاص حقوقی به موجب ماده ۲ قانون مالیاتهای مستقیم از پرداخت مالیات معاف میباشند. در این خصوص ماده ۲ بیان میدارد:
ماده۲-اشخاص زیر مشمول پرداخت مالیاتهای موضوع این قانون نیستند:
۱- وزارتخانهها و موسسات دولتی.
۲- دستگاههایی که بودجه آنها وسیله دولت تأمین میشود.
۳ – شهرداریها و دهیاریها.
۴- بنیادها و نهادهای انقلاب اسلامی دارای مجوز معافیت از طرف حضرت امام خمینی(ره) و مقام معظم رهبری
تبصره ۱- شرکتهایی که تمام یا قسمتی از سرمایه آنها متعلق به اشخاص و موسسههای مذکور در بندهای فوق باشد، سهم درآمد یا سود آنها مشمول حکم این ماده نخواهد بود. حکم این تبصره مانع استفاده شرکتهای مزبور از معافیتهای مقرر در این قانون، حسب مورد، نیست.
پس چنانچه ملاحظه مینماییم اشخاص حقوقی دولتی و عمومی که سرویس و خدمات عمومی ارائه میدهند ، مانند شهرداریها و وزارتخانهها و…. از پرداخت مالیات بر درآمد معاف هستند.
در مقابل اشخاص حقوقی غیرعمومی مانند شرکتهای تجاری و موسسات غیرتجاری مشمول پرداخت مالیات بر درآمد میباشند.
در بند 5 و ۴ ماده ۱ قانون مالیاتهای مستقیم به بحث مالیات بر درآمد اشخاص حقوقی اشاره شده است این ماده بیان میدارد:
ماده ۱- اشخاص زیر مشمول پرداخت مالیات بر در آمد می باشند:
۴- هر شخص حقوقی ایرانی نسبت به کلیه درآمدهایی که در ایران یا خارج از ایران تحصیل مینماید.
۵- هر شخص غیر ایرانی( اعم از حقیقی یا حقوقی) نسبت به درآمدهایی که در ایران تحصیل مینماید و همچنین نسبت به درآمدهایی که بابت واگذاری امتیازات یا سایر حقوق خود و یا دادن تعلیمات و کمک های فنی و یا واگذاری فیلم های سینمایی(که به عنوان بها یا حق نمایش یا هر عنوان دیگر عاید آنها می گردد) از ایران تحصیل می کند.
نرخ مالیات بر درآمد اشخاص حقوقی و نحوه محاسبه مالیات بر درآمد اشخاص حقوقی
حال باید به این موضوع بپردازیم تا نحوه محاسبه مالیات بردرآمد اشخاص حقوقی
(شرکتها) چگونه میباشد؟ در این خصوص ماده ۱۰۵ قانون مالیاتهای مستقیم بیان میدارد:
جمع درآمد شرکت ها و درآمد ناشی از فعالیتهای انتفاعی سایر اشخاص حقوقی که از منابع مختلف در ایران یا خارج از ایران تحصیل میشود، پس از وضع زیانهای حاصل از منابع غیرمعاف و کسر معافیت های مقرر به استثنای مواردی که طبق مقررات این قانون دارای نرخ جداگانهای میباشد، مشمول مالیات به نرخ بیست و پنج درصد (۲۵٪) خواهند بود.
چنانچه در ماده ۱۰۵ قانون مالیاتهای مستقیم ملاحظه مینماییم، درآمد بر مالیات اشخاص حقوقی ایرانی به درآمد ایشان در داخل کشور محدود نمیباشد بلکه درآمد ایشان در خارج از کشور را هم دربرمیگیرد. این موضوع در تبصره ماده ۱۸۰ قانون مالیاتها تصریح شده است. برای مثال اگر یک شرکت ایرانی در یک سال 900 میلیون ریال در خارج از کشور درآمد داشته است باید علاوه بر پرداخت مالیات به کشور خارجی در ایران نیز مالیات بپردازد بدین نحو که بر برفرض در یک سال مالیاتی ۱۰۰ میلیون ریال در خارج از کشور مالیات پرداخت کرده باشد ولی طبق قوانین مالیاتی ایران به علت نرخ متفاوت و بالاتر بابت همان مقدار سود باید 300 میلیون ریال به دولت مالیات بپردازد، مابه التفاوت یعنی ۲۰۰ میلیون ریال مالیات از ایشان مجددا در داخل ایران اخذ میگردد. البته طبق قانون چنانچه موافقتنامه اجتناب از مالیات مضاعف میان دولت ایران با یک دولت خارجی منعقد شده باشد بابت هر مقدار مالیاتی که اشخاص حقوقی در آن کشور خارجی پرداخت کردهاند نیازی نیست مجددا بابت مابه الاختلاف آن مبلغی به عنوان مالیات در ایران بپردازند.
همانطور که می بینیم در یک قاعده کلی نرخ مالیات بر درآمد اشخاص حقوقی ۲۵ درصد میباشد. یعنی ۲۵ درصد از سود سالانه اشخاص حقوقی میبایستی به عنوان مالیات به سازمان امور مالیاتی پرداخت گردد. حال ذکر چند نکته در خصوص مالیات بر درآمد اشخاص حقوقی که در تبصره های ماده ۱۰۵ ذکر شده است ضروری بنظر میرسد.
۱. مالیات بر درآمد اشخاص حقوقی غیرتجاری
در خصوص بسیاری از اشخاص حقوقی، هدف اصلی از ایجاد و تشکیل و فعالیت شخص حقوقی تجارت و کسب درآمد نمیباشد. این نوع اشخاص حقوقی که عموما موسسه، نهاد، انجمن و ….. نامیده میشوند به این علت که فعالیتهای اصلی و عمده ایشان سود آور نمیباشد ملزم به پرداخت مالیات نمیباشند. اما چنانچه فعالیت سودآور به جهت کسب منفعت انجام دهند میبایستی مانند اشخاص حقوقی تجاری به نرخ ۲۵ درصد مالیات پرداخت نمایند. در این خصوص تبصره ۱ ماده ۱۰۵ قانون مالیاتهای مستقیم بیان میدارد: در مورد اشخاص حقوقیِ ایرانیِ غیرتجاری که به منظور تقسیم سود تأسیس نشدهاند، در صورتی که دارای فعالیت انتفاعی باشند، از مأخذ کل درآمد مشمول مالیات فعالیت انتفاعی آنها، مالیات به نرخ مقرر در این ماده وصول میشود.
۲.مالیات بر درآمد اشخاص حقوقی غیرایرانی در داخل ایران
نه تنها اشخاص حقوقی ایرانی داخل ایران باید مالیات بر درآمد خود را پرداخت نمایند بلکه اشخاص حقوقی غیرایرانی نیز که در ایران فعالیت دارند، مانند شرکتهای خارجی باید مالیات بر درآمد خود را با نرخ ۲۵ درصد پرداخت نمایند. به این موضوع در تبصره ۲ ماده ۱۰۵ اشاره شده است : تبـصـره ۲ ـ اشـخاص حـقـوقی خـارجی و مـؤسـسات مـقیم خـارج از ایـران بـه اسـتثنای مـشمولان تبصره (۵) ماده (۱۰۹) و ماده (۱۱۳) این قانون، از مأخذ کل درآمد مشمول مالیاتی که از بهره برداری سرمایه در ایران یا از فعالیتهایی که مستقیماً یا به وسیله نمایندگی از قبیل شعبه، نماینده، کارگزار و امثال آن در ایران انجام میدهند یا از واگذاری امتیازات و سایر حقوق خود، انتقال دانش فنی، دادن تعلیمات، کمکهای فنی یا واگذاری فیلمهای سینمایی از ایران تحصیل میکنند، به نرخ مذکور در این ماده مشمول مالیات خواهند بود. نمایندگان اشخاص و مؤسسات مذکور در ایران نسبت به درآمدهایی که به هر عنوان به حساب خود تحصیل میکنند طبق مقررات مربوط به این قانون مشمول مالیات میباشند.
۳. کسر مالیاتهای پرداخت شده از مالیات بر درآمد
به موجب تبصره ۳ ماده ۱۰۵ در موقع احتساب مالیات بر درآمد اشخاص حقوقی، اعم از ایرانی یا خارجی، مالیات هایی که قبلاً پرداخت شدهاست با رعایت مقررات مربوط از مالیات متعلق کسر خواهد شد و اضافه پرداختی از این بابت قابل استرداد است. برای مثال در خصوص شرکتهای وارد کننده کالا، هنگام ورود کالا به کشور، مبلغی به عنوان مالیات به گمرک پرداخت میشود. حال هنگام پرداخت مالیات بردرآمد این شرکت واردات کالا، از مالیات قابل پرداخت به عنوان مالیات بردرآمد مالیاتی که قبلا به گمرک پرداخت شده کسر میگردد.
۴. عدم تعلق مالیات بر درآمد به سود سهام یا سهام الشرکه دریافتی از شرکت ها
تبصره ۴ ماده ۱۰۵ بیان میدارد: اشخاص اعم از حقیقی و حقوقی نسبت به سود سهام یا سهام الشرکه دریافتی از شرکت های سرمایهپذیر مشمول مالیات دیگری نخواهند بود. علت این موضوع آنست که قبلا یکبار مالیات سود سهام و سهم الشرکه به عنوان مالیات بر درآمد توسط شرکت پرداخت گردیده است در نتیجه مالیات مضاعف و مجدد از اشخاص دریافت نمیشود.
۵. کسر وجوه پرداخت شده از مأخذ درآمد مشمول مالیات در محاسبه مالیات بر درآمد
تبصره ۵ ماده ۱۰۵ بیان میدارد: در مواردی که به موجب قوانین مصوب، وجوهی تحت عناوین دیگری غیر از مالیات بر درآمد از مأخذ درآمد مشمول مالیات اشخاص قابل وصول باشد، مالیات اشخاص پس از کسر وجوه مزبور به نرخ مقرر مربوط محاسبه خواهد شد. در توضیح این تبصره باید گفت که طبق قوانین مختلف در برخی موارد شرکتها و اشخاص حقوقی ملزم به پرداخت وجوهی به دولت یا سایرارگانهایی که دولت مشخص مینماید هستند برای مثال برخی شرکتها میبایستی وجوهی را به اتاق بازرگانی پرداخت کنند در این صورت این وجه بعدا از مالیات بر درآمد قابل پرداخت کسر میگردد.
۶. مالیات بر درآمد شرکتهای تعاونی
در خصوص مالیات بر در آمد اشخاص حقوقی آنست که در خصوص بعضی از اشخاص حقوقی نرخ مالیات بر درآمد ۲۵ درصد نمیباشد در این خصوص تبصره ۶ ماده ۱۰۵ بیان میدارد: درآمد مشمول مالیات ابرازی شرکت ها و اتحادیه های تعاونی متعارف و شرکت های تعاونی سهامی عام، مشمول بیست و پنج درصد (۲۵٪) تخفیف از نرخ موضوع این ماده می باشد. به عبارتی چنانچه شما صاحب یک شرکت تعاونی متعارف یا تعاونی سهامی عام میباشید نرخ مالیات شما چیزی حدود ۱۸ درصد خواهد بود. در توضیح هرچه بهتر نرخ مالیات شرکتهای تعاونی لازم به ذکر است که بر اساس عنوان مجوز شرکت تعاونی نرخ مالیات ایشان متفاوت خواهد بود. بر اساس ماده ۱۳۳ قانون مالیاتهای مستقیم صد درصد (۱۰۰٪) درآمد صندوق حمایت از توسعه بخش کشاورزی، شرکت های تعاونی روستایی، عشایری، کشاورزی، صیادان، کارگری، کارمندی، دانشجویان و دانشآموزان و اتحادیههای آنها از مالیاتمعاف است. اگر شرکت تعاونی جز ۸ مورد مذکور در ماده ۱۳۳ نباشد مشمول نرخ مالیات بر درآمد مندرج در تبصره ۶ ماده ۱۰۵ خواهد بود.
۷. تخفیف در مالیات بردرآمد اشخاص حقوقی سود ده
قانونگذار جهت حمایت و تشویق از اشخاص حقوقی سود ده در تبصره ۷ ماده ۱۰۵ تخفیفی را برای ایشان پیش بینی نموده است. طبق این تبصره به ازای هر ده درصد (۱۰٪) افزایش درآمد ابرازی مشمول مالیات اشخاص موضوع این ماده نسبت به درآمد ابرازی مشمول مالیات سال گذشته آنها، یک واحد درصد و حداکثر تا پنج واحد درصد از نرخ های مذکور کاسته میشود. شرط برخورداری از این تخفیف، تسویه بدهی مالیاتی سال قبل و ارائه اظهارنامه مالیاتی مربوط به سال جاری در مهلت اعلام شده از سوی سازمان امور مالیاتی است. باید توجه داشته باشید که شرط بهره مندی از این تخفیف اولا آنست که در سال گذشته شرکت شما زیان ده نبوده باشد بلکه سود ده بوده و در سال جدید به نسبت سال قبل ۱۰ درصد افزایش درآمد داشته باشد همچنین تکالیف مالیاتی از جمله ارسال اظهارنامه و تسویه مالیاتی صورت گرفته باشد.
و کلام آخر اینکه در این مقاله سعی گردید تا حد امکان نکات مربوط به مالیات بر درآمد اشخاص حقوقی ذکر گردد اما مقوله مالیات اشخاص حقوقی بسیار گسترده و پیچیدهتر از موضوعات گفته شده است در نتیجه بهتر است با یک وکیل مالیاتی مشورت نمایید.
بدون دیدگاه