چک در حقوق ایران: تعریف، تفاوت کارکرد با سایر اسناد تجاری و انواع آن
چک، یکی از مهم‌ترین اسناد تجاری در سیستم حقوقی ایران است که به دلیل نقش برجسته‌ای که در انتقال وجوه دارد، مورد استقبال مردم قرار گرفته. این مقاله به بررسی تعریف چک، تفاوت آن با سایر اسناد تجاری مانند سفته و برات، انواع چک، و عناصر کلیدی آن می‌پردازد. هدف این است که با استفاده از مفاهیم کلیدی اطلاعات دقیق و مفیدی در اختیار خوانندگان قرار گیرد.
تعریف چک در حقوق ایران
چک یک سند مالی است که در آن صادرکننده به بانک دستور می‌دهد که مبلغ معینی را از حساب بانکی خود به فرد یا شرکتی که در چک قید شده است، پرداخت کند. چک به عنوان یک وسیله پرداخت رایج در معاملات استفاده می‌شود و برخلاف پول نقد، امکان انتقال آسان‌تر و ایمن‌تر وجوه را فراهم می‌کند.
تعریف چک مطابق با قانون تجارت:
ماده ۳۱۰ قانون تجارت ایران چک را به این شکل تعریف می‌کند:
چک نوشته‌ای است که به موجب آن صادرکننده، وجوهی را که در نزد محال علیه دارد، کلاً یا بعضاً مسترد یا به دیگری واگذار می‌نماید.
در این تعریف:
- صادرکننده: فرد یا شرکتی است که چک را صادر می‌کند.
- محال‌علیه: بانکی است که چک نزد آن قابل وصول است.
- وجوه: مبلغی است که صادرکننده در حساب بانکی خود دارد و می‌خواهد آن را پرداخت یا انتقال دهد.
انواع چک
چک‌ها به انواع مختلفی تقسیم می‌شوند که هر کدام ویژگی‌ها و کاربردهای خاص خود را دارند:
- چک عادی: رایج‌ترین نوع چک است که به نام شخص یا حامل صادر می‌شود و برای نقد شدن باید به بانک ارائه شود. چک عادی میتواند بلافاصله یا در تاریخ سررسید پرداخت شود.
- چک تضمینی: چکی است که توسط بانک تضمین می‌شود و بانک متعهد می‌شود مبلغ آن را پرداخت کند، حتی اگر حساب صادرکننده موجودی کافی نداشته باشد.
- چک مسافرتی: این چک برای استفاده در سفرهای داخلی و بین‌المللی صادر می‌شود و دارنده آن میتواند در نقاط مختلف دنیا مبلغ مشخصی را دریافت کند.
- چک بانکی: چکی است که مستقیماً توسط بانک به نام شخص یا نهاد خاصی صادر می‌شود و از اعتبار بالایی برخوردار است.
- چک الکترونیکی: چکهای دیجیتالی که به وسیله سیستم‌های الکترونیکی صادر و پردازش می‌شوند و نیازی به کاغذ ندارند.
از بین انواع چک‌ها، چک مسافرتی (Traveller’s Cheque) دیگر در سیستم بانکی ایران صادر نمی‌شود.
دلایل توقف صدور چک مسافرتی:
خدمات الکترونیک، و کاهش نیاز به حمل پول نقد، استفاده از چکهای مسافرتی کاهش یافت. به مرور زمان، بانک‌ها صدور این نوع چک را متوقف کردند و جایگزین‌هایی مانند کارت‌های اعتباری و کارت‌های بانکی را به مشتریان ارائه دادند.
در مقابل، چک بانکی، چک رمز دار و چک تضمین‌شده همچنان در سیستم بانکی صادر می‌شود و به عنوان یک ابزار امن برای پرداخت‌های بزرگ، مورد استفاده قرار میگیرد. این چک‌ها توسط بانک صادر می‌شوند و بانک تضمین می‌کند که وجه چک به دارنده آن پرداخت خواهد شد.
عناصر تشکیل دهنده چک
یک چک معتبر سنتی باید شامل عناصر خاصی باشد تا از نظر حقوقی قابل پذیرش باشد.
- مبلغ چک: باید به صورت دقیق و به عدد و حروف در چک ذکر شده و با هم مغایرتی نداشته باشند
- نام دریافت‌کننده: چک باید به نام شخص یا نهاد مورد نظر صادر شود. در قانون جدید چک، چک حامل و بدون نام دیگرصادر نمی شود.
- تاریخ صدور و تاریخ سررسید: تاریخ صدور و تاریخ سررسید باید به صورت واضح ذکر شوند.
- امضای صادرکننده: امضای صادرکننده چک در چک های سنتی به منزله تایید و تعهد پرداخت مبلغ چک است. و در قانون جدید چک، ثبت آن در سامانه صیاد به معنای تایید و امضای آن است.
- نام و مشخصات بانک: باید شامل نام بانک صادرکننده و شماره حساب باشد.
در خصوص چگونگی ثبت چک های صیادی در سامانه صیاد (سامانه صدور یکپارچه دسته چک) که پس از تصویب قانون اصلاح قانون صدور چک ۱۳۹۷ برای افزایش شفافیت و جلوگیری از صدور چکهای بی‌پشتوانه و کاهش ریسک‌های مالی به وجود آمد در مقالات بعدی به طور مفصل و جامع توضیح خواهیم داد.
تفاوت چک با سایر اسناد تجاری
چک، سفته و برات، سه سند تجاری اصلی هستند که هر کدام کاربردها و ویژگی‌های خاص خود را دارند. در این بخش، تفاوت‌های کلیدی و کلی بین این اسناد مورد بررسی قرار میگیرد:
۱. ماهیت حقوقی
چک: چک سندی است که به موجب آن، صادرکننده از بانک خود می‌خواهد که مبلغ معینی را فوراً یا در تاریخ مشخص به حامل چک(چکهای قدیمی) یا به شخص معین دیگری پرداخت کند. چک بیشتر به عنوان ابزار پرداخت نقدی استفاده می‌شود.
مواد مرتبط: ۳۱۰ تا ۳۱۴ قانون تجارت
برات : سندی است که به موجب آن، شخص صادرکننده (برات‌کش) از شخص دیگری (برات‌گیر) می‌خواهد که در تاریخ معین یا به محض رویت، مبلغ مشخصی را به حامل برات یا به شخص معین دیگری (برات‌دار) پرداخت کند. برات معمولاً در معاملات بین‌المللی یا معاملات بازرگانی بزرگ به کار می‌رود.
مواد مرتبط: ۲۲۳ تا ۲۴۸ قانون تجارت.
سفته: سفته سندی است که به موجب آن، صادرکننده (متعهد) تعهد می‌کند مبلغ معینی را در تاریخ مشخص یا به محض مطالبه به شخص معین یا به حامل سفته پرداخت کند. سفته بیشتر در معاملات داخلی و برای تضمین پرداخت‌ها استفاده می‌شود.
مواد مرتبط: ۳۰۷ تا ۳۱۸ قانون تجارت.
۲. تاریخ پرداخت
چک: چک میتواند دارای تاریخ سررسید باشد و به صورت وعده‌دار صادر شود. در این صورت، دارنده چک فقط در تاریخ سررسید میتواند به بانک مراجعه کرده و مبلغ را دریافت کند. همچنین، چک میتواند بلافاصله پس از صدور قابل پرداخت باشد.
برات: برات نیز میتواند به صورت مدت‌دار یا حال صادر شود. تاریخ پرداخت برات میتواند به صورت مشخص یا مدت‌دار باشد.
سفته: سفته معمولاً در تاریخ آینده مشخصی پرداخت می‌شود و قبل از آن تاریخ نمی‌توان مبلغ آن را مطالبه کرد.
۳. مزیت کیفری :
- چک: یکی از مهم‌ترین مزایای چک نسبت به برات و سفته، امکان شکایت کیفری در صورت برگشت خوردن چک است. در صورتی که صادرکننده چک اقدام به صدور چک بدون موجودی کند، دارنده چک میتواند از طریق مراجع کیفری علیه او شکایت کند که ممکن است به مجازات هایی مانند حبس منجر شود. این امر باعث می‌شود چک به عنوان ابزاری با پشتوانه قوی‌تر از لحاظ اجرای قانون شناخته شود.
- برات و سفته: برات و سفته تنها در چارچوب حقوقی و مدنی قابل پیگیری هستند و برای آنها امکان طرح شکایت کیفری وجود ندارد. این امر موجب می‌شود که پیگیری مطالبات از طریق برات و سفته معمولاً زمان‌برتر و دشوارتر باشد.
۴. پشتوانه و تضامین:
- چک: پشتوانه چک عمدتاً موجودی حساب جاری صادرکننده در بانک است. چک‌ها به راحتی نقد می‌شوند و در صورت برگشت خوردن (به دلایل مختلف مانند نبود موجودی کافی)، پی گیری قانونی آن از طریق دادگاه ( اعم از حقوقی و کفری ) و همچنین اجرای ثبت ممکن است.
- برات: پشتوانه برات علاوه بر اعتبار برات‌گیر، ممکن است شامل تضمین های دیگری مانند تضمین بانکی یا ضامن (ظهرنویسی) باشد. برات‌ها در صورت عدم پرداخت می‌توانند به اجرا گذاشته شوند.
- سفته: سفته میتواند با ظهرنویسی به افراد دیگر منتقل شود و دارنده سفته میتواند از پشتوانه‌های آن (ضامنان و ظهرنویسان) استفاده کند. سفته نیز در صورت عدم پرداخت قابلیت پی گیری حقوقی دارد.
۵. قابلیت انتقال و ظهرنویسی:
- چک: چک نیز قابل ظهرنویسی ( پشت نویسی ) و انتقال است. اما برخلاف برات و سفته، انتقال چک در بازار تجاری بسیار بیشتر رایج است.
- برات: برات میتواند با ظهرنویسی به دیگران منتقل شود و دارنده جدید تمامی حقوق دارنده قبلی را به دست می‌آورد.
- سفته: سفته نیز مانند برات با ظهرنویسی قابل انتقال است و دارنده جدید میتواند حقوق ناشی از سفته را مطالبه کند.
۶. اعتبار در بازار:
- چک: چک به دلیل سادگی و سرعت در نقد شدن، در معاملات روزمره، به‌ویژه در خرید و فروش کالاها و خدمات، اعتبار بالایی دارد. بسیاری از افراد و شرکت‌ها ترجیح می‌دهند که در معاملات خود از چک استفاده کنند زیرا به عنوان یک ابزار پرداخت مطمئن و سریع شناخته می‌شود.
- برات: برات در معاملات تجاری بین شرکت‌ها و تاجران و بیشتر در معاملات بلندمدت و برای تعهدات مالی آتی استفاده می‌شوند و کمتر در معاملات روزمره به کار می‌روند و به دلیل ساختار چند جانبه آن، اعتبار بالایی دارد.
- سفته: سفته بیشتر در معاملات شخصی یا قراردادهای کوچک استفاده می‌شود. سفته معمولاً در مواقعی استفاده می‌شود که نیاز به پرداخت در آینده وجود دارد.
۷.نقد شوندگی:
- چک: چک در مقایسه با برات و سفته به دلیل اینکه ماهیتا به صورت “عندالمطالبه” صادر می‌شود، امکان نقد شدن فوری دارد. دارنده چک میتواند با ارائه آن به بانک در همان روز یا تاریخ سررسید، وجه آن را دریافت کند. این ویژگی باعث می‌شود چک به عنوان یک ابزار پرداخت نقدی یا شبه‌نقدی در بازار شناخته شود.
- برات و سفته: برات و سفته معمولاً دارای سررسید مشخصی هستند و پرداخت آنها ممکن است به تعویق بیفتد. همچنین، نقد کردن آنها مستلزم طی مراحل رسمی و قانونی (واخواست) است که دارای هزینه است و گاهی نسبت به مبلغ آنها هزینه ی بسیار سنگین بر عهده ی دارنده قرار میگیرد تا بتواند از مزایای اسناد تجاری استفاده کند.
۸. برگشت زدن و مطالبه
چک:
- برگشت زدن: اگر چک در زمان ارائه به بانک پرداخت نشود (به دلایلی مانند نبود موجودی کافی)، دارنده چک میتواند از بانک گواهی عدم پرداخت دریافت کند. این گواهی که به عنوان “برگشتی” شناخته می‌شود، به معنای اعلام رسمی عدم پرداخت چک توسط بانک است.
- مطالبه: پس از دریافت گواهی عدم پرداخت، دارنده چک میتواند به چهار روش مختلف برای مطالبه وجه چک اقدام کند:
الف. شکایت کیفری: دارنده چک میتواند علیه صادرکننده چک برگشتی شکایت کیفری کند. این شکایت ممکن است به محکومیت کیفری صادرکننده منجر شود به شرطی که مهلت‌های قانونی در آن رعایت شود (مثلاً برگشت چک ظرف ۶ ماه از تاریخ صدور چک).
ب. اجرای ثبت: دارنده چک میتواند با مراجعه به اداره ثبت، چک را به عنوان یک سند لازم‌الاجرا ثبت کند و از این طریق وجه چک را از اموال صادرکننده وصول کند.
ج. اجرای مستقیم دادگاه: دارنده چک میتواند با در دست داشتن کد رهگیری که در هنگام برگشت چک توسط بانک در اختیار او قرار میگیرد، بدون طرح دعوا در دادگاه، مستقیما از دادگاه درخواست صدور اجرائیه کند. در این روش امکات مطالبه خسارت تاخیرتادیه وجود ندارد
د. اقامه دعوی حقوقی: دارنده چک میتواند از طریق دادگاه، دعوای حقوقی مطرح کند و درخواست مطالبه وجه چک را داشته باشد. برخلاف برات و سفته، برای چک نیاز به واخواست رسمی نیست و با همان گواهی عدم پرداخت می توان از مزایای اسناد لازم الاجرا همچون تأمین خواسته بدون سپردن خسارت احتمالی، بهره برد. اما اگر چک به عنوان “سند عادی” تلقی شود (مثلاً در صورت عدم ثبت آن در سامانه و یا عدم تطابق امضا)، دیگر نمی توان از مزایای اسناد تجاری استفاده نمود چرا که دیگر آن چک اوصاف یک سند تجاری را ندارد.
برات:
- برگشت زدن: اگر برات در سررسید توسط برات‌گیر (پرداخت‌کننده) پرداخت نشود، دارنده برات میتواند از طریق اعتراض (اعلامیه اعتراض عدم پرداخت یا “واخواست”) اقدام کند. این اعتراض باید در مهلت قانونی انجام شود(۱۰ روز یا ۴ ماه از تاریخ سررسید) و به طور رسمی ثبت و به برات‌گیر ابلاغ شود.
- مطالبه: پس از واخواست، دارنده برات میتواند از برات‌گیر و هر یک از ظهرنویسان وضامنان به طور همزمان یا جداگانه مطالبه‌ی وجه کند. تمامی افرادی که برات را ظهرنویسی کرده‌اند، مسئولیت تضامنی ( هریک به تنهایی در قبال پرداخت کل وجه چک مسئولیت دارند ) در قبال پرداخت برات دارند. بنابراین، دارنده میتواند علیه هر یک از آنها به دادگاه مراجعه کند و طلب خود را مطالبه کند. مهلت اقامه دعوی علیه برات‌گیر اصلی یک سال از تاریخ واخواست است.
سفته:
- برگشت زدن: اگر سفته در سررسید توسط متعهد (صادرکننده) پرداخت نشود، دارنده سفته نیز باید از طریق واخواست (اعتراض رسمی) اقدام کند. این واخواست باید در مهلت قانونی(ظرف ۱۰ روز) و با رعایت تشریفات قانونی به ثبت برسد و به متعهد ابلاغ شود.
- مطالبه: پس از واخواست، دارنده سفته میتواند از صادرکننده و همچنین ظهرنویسان (در صورت وجود) طلب خود را مطالبه کند. مشابه با برات، همه‌ی ظهرنویسان مسئولیت تضامنی در قبال پرداخت سفته دارند. دارنده سفته باید ظرف یک سال از تاریخ واخواست، اقدام به اقامه دعوی علیه ظهرنویسان کند. اما اقامه دعوی علیه صادرکننده محدود به زمان مشخصی نیست و میتواند در هر زمانی پس از سررسید و واخواست مطرح شود.
۹. امکان اجرای مستقیم از طریق ثبت و دادگاه:
- چک: چک به عنوان یک سند لازم‌الاجرا شناخته می‌شود و دارنده میتواند بدون نیاز به حکم دادگاه، از طریق اداره ثبت اسناد و املاک و یا دادگاه مستقیماً برای اجرای آن اقدام کند. این امر باعث سرعت بیشتر در وصول مطالبات از طریق چک شده و براعتبارآن نزد مردم می افزاید.
- برات و سفته: برات و سفته این ویژگی را ندارند و دارنده آنها برای وصول مطالبات خود ناچار به طی مراحل قضایی و دریافت حکم دادگاه هستند.
۱۰. مقررات قانونی:
- چک: مقررات مربوط به چک در مواد ۳۱۰ تا ۳۳۴ قانون تجارت به تفصیل آمده است. علاوه بر آن، قانون صدور چک نیز شرایط و محدودیت‌های خاصی برای چک‌ها قائل است.
- برات: مواد ۲۲۳ تا ۳۰۸ قانون تجارت به برات اختصاص دارد و شرایط صدور، پرداخت، مسئولیت‌ها و حقوق دارنده برات را به تفصیل بیان می‌کند.
- سفته: مقررات مربوط به سفته در مواد ۳۰۷ تا ۳۱۴ قانون تجارت آمده است و مشابه با برات، اما با جزئیات کمتری ارائه شده است.
نتیجه‌گیری
- چک به عنوان یکی از اسناد تجاری کلیدی در حقوق ایران، نقش مهمی در فرآیندهای مالی و تجاری ایفا می‌کند. تفاوت‌های چک با سفته و برات، از جنبه‌های حقوقی، کیفری، و کاربردی به خوبی نشان‌دهنده تنوع و پیچیدگی این اسناد تجاری است. بررسی دقیق این تفاوت‌ها و شناخت ویژگی‌های هر کدام از این اسناد میتواند به افراد و شرکت‌ها کمک کند تا با اطمینان بیشتری از این ابزارها استفاده کرده و در معاملات تجاری و مالی خود موفق‌تر عمل کنند.
- چک به عنوان یکی از ابزارهای پرداخت، به دلیل داشتن جنبه کیفری و قابلیت پرداخت فوری، به ویژه در معاملات داخلی و تجاری بسیار مورد استفاده قرار میگیرد. ویژگی‌های چک، مانند امکان صدور چکهای تضمینی و بانکی، آن را به ابزاری منعطف و مناسب برای انواع مختلفی از معاملات تبدیل کرده است.
- آشنایی با قوانین مربوط به چک، سفته و برات میتواند به جلوگیری از مشکلات حقوقی و مالی کمک کند. برای مثال، در مورد چکهای برگشتی، آگاهی از حقوق و الزامات قانونی میتواند فرآیند پیگیری حقوقی را تسهیل کند و از مشکلات احتمالی جلوگیری نماید.
- برای استفاده بهینه از چک‌ها، ضروری است که صادرکنندگان و دریافت‌کنندگان به درستی با الزامات و قوانین مربوط به این اسناد آشنا شوند. این شامل آشنایی با نحوه صحیح پر کردن چک، مراقبت از چکهای صادر شده و پیگیری حقوقی در صورت برگشت چک است.
سوالات متداول
آیا چک یک سند رسید است ؟
چنانچه تشریفات صدور و ثبت چک رعایت نگردد در این صورت ممکن است صرفا یک رسید عادی تلقی گردیده و دعوی ناشی از آن با عنوان مطالبه وجه سند عادی قابل طرح است.
چک چیست و چه کاربردهایی دارد؟
چک یک سند تجاری است که به وسیله آن صادرکننده به بانک دستور می‌دهد مبلغ مشخصی را به دارنده چک پرداخت کند. چک میتواند به صورت حال، وعده‌دار یا به عنوان ضمانت پرداخت در معاملات مختلف مورد استفاده قرار گیرد.
چه تفاوتی بین چک و سایر اسناد تجاری از حیث پی گیری قضائی وجود دارد؟
چک برخلاف سفته و برات دارای جنبه کیفری نیز هست و در صورت برگشت خوردن، دارنده میتواند در صورت داشتن شرایطی از طریق شکایت کیفری نیز اقدام کند. سفته و برات تنها از طریق مراجع حقوقی قابل پی گیری هستند.
چه قوانینی در مورد چکهای الکترونیکی در ایران وجود دارد؟
مهم‌ترین قوانین و مقررات شامل قانون اصلاح قانون صدور چک (۱۳۹۷)، قانون تجارت الکترونیک۱۳۸۲و مقررات و آئین نامه ها و بخش نامه های بانک مرکزی است. این چارچوب‌ها، اعتبار قانونی و امنیت استفاده از چکهای الکترونیکی را تضمین می‌کنند.
کدام یک از اسناد تجاری را می توان برای تضمین پرداخت‌ها استفاده کرد؟
چک تضمینی و چک بانکی و چک رمزدار از جمله روش‌های اصلی برای استفاده از چک به عنوان تضمین پرداخت هستند. این نوع چک‌ها توسط بانک‌ها تضمین می‌شوند و از اعتبار بالایی برخوردارند.
آیا می‌توان چک را به عنوان تضمین در قراردادها استفاده کرد؟
چنانچه معامله دولتی نباشد بله. چک به طور گسترده‌ای به عنوان تضمین در قراردادها استفاده می‌شود. صادرکننده چک میتواند چکی با مبلغ مشخص را به عنوان تضمین تعهدات خود (حسن انجام کار و یا ایفای تعهدات و یا تضمین پیش پرداخت ) در یک قرارداد ارائه کند. چکهای تضمینی به دلیل قابلیت نقد شدن سریع و پیگیری قانونی، ابزار مناسبی برای تضمین قراردادها هستند.
تفاوت بین چک و سفته در معاملات روزمره چیست؟
چک به دلیل نقد شوندگی سریع‌تر و امکان پی گیری کیفری در صورت عدم پرداخت، بیشتر در خرید و فروش‌های روزمره و معاملات تجاری فوری استفاده می‌شود. در مقابل، سفته معمولاً برای تضمین تعهدات مالی بلندمدت یا میان‌مدت و در شرایطی که پرداخت در آینده مدنظر باشد، استفاده می‌شود.
اگر چک برگشت بخورد، چه اقداماتی باید انجام داد؟
الف. دریافت گواهی عدم پرداخت از بانک
ب. شکایت کیفری: در صورت رعایت برخی تشریفات می‌توان علیه صادرکننده چک شکایت کیفری کرد.
ج. اجرای ثبت: با مراجعه به اداره ثبت، چک به عنوان سند لازم‌الاجرا ثبت شده و می‌توان از این طریق اقدام به وصول مطالبات کرد.
چ. اجرای مستقیم دادگاه: ارسال درخواست صدور اجرائیه مستقیم به دادگاه صالح از طریق دفاتر خدمات قضایی به طرفیت صادر کننده.
د. اقامه دعوی حقوقی: دارنده چک میتواند وجه چک رااز طریق طرح دعوای حقوقی از صادرکننده، ظهرنویسان و ضامنین مطالبه کند.
آیا سفته را می‌توان به شخص دیگری انتقال داد؟
بله این انتقال از طریق ظهرنویسی (نوشتن و امضا در پشت سفته) انجام می‌شود. شخصی که سفته به او منتقل می‌شود، تمام حقوق دارنده اصلی را به دست می‌آورد اما در مقایسه با چک، فرآیند انتقال سفته معمولاً کمتر در معاملات روزمره استفاده می‌شود.
در صورت عدم پرداخت برات، چه مراحلی باید طی شود؟
واخواست: ابتدا دارنده برات باید اعتراض خود را به عدم پرداخت از طریق واخواست (اعتراض رسمی) اعلام کند. این واخواست باید در مهلت قانونی ثبت و به برات‌گیر ابلاغ شود.
- مطالبه وجه: پس از واخواست، دارنده میتواند از برات‌گیر و هر یک از ظهرنویسان (ضامنان) طلب خود را مطالبه کند. همه ظهرنویسان مسئولیت تضامنی دارند و دارنده میتواند از هر یک از آنها مطالبه وجه کند.
اقامه دعوی حقوقی: در صورت عدم پرداخت پس از واخواست، دارنده برات میتواند دعوای حقوقی مطرح کرده و مبلغ برات را مطالبه کند.
جدول مقایسه ای سفته، برات و چک (با جزییات قانونی، مهلت‌ها و ضمانت‌های اجرایی)
| ویژگی‌ها | سفته | برات | چک |
| تعریف قانونی | سندی است که به موجب آن، صادرکننده مبلغی را در تاریخ معین یا به محض مطالبه پرداخت می‌کند | سندی است که به موجب آن، برات‌کش از برات‌گیر می‌خواهد مبلغی را در تاریخ معین یا به محض رویت پرداخت کند | سندی است که به موجب آن، صادرکننده به بانک دستور می‌دهد مبلغی را فوراً یا در تاریخ مشخص به دارنده چک پرداخت کند |
| پایه‌گذار قانونی | قانون تجارت، ماده ۳۱۹ تا ۳۳۶ | قانون تجارت، ماده ۲۹۵ تا ۳۱۸ | قانون تجارت، ماده ۳۱۲ تا ۳۳۸ |
| ماهیت حقوقی | تعهد به پرداخت مبلغ در تاریخ معین یا به محض مطالبه | درخواست پرداخت مبلغ در تاریخ معین یا به محض رویت یا به وعده ازرویت | دستور پرداخت مبلغ از بانک در تاریخ معین یا فوراً |
| جنبه کیفری | فاقد جنبه کیفری | فاقد جنبه کیفری | دارای جنبه کیفری |
| پشتوانه و تضمین‌ها | تعهد صادرکننده و ضامنان (در صورت وجود) | اعتبار برات‌کش و برات‌گیر، ممکن است تضمین‌های دیگری نیز وجود داشته باشد | اعتبار حساب جاری صادرکننده در بانک و موجودی حساب |
| قابلیت انتقال و ظهرنویسی | قابل انتقال با ظهرنویسی | قابل انتقال با ظهرنویسی | قابل انتقال با ظهرنویسی |
| کاربرد رایج | تضمین پرداخت‌ها، استفاده در معاملات داخلی و تجاری و قرارداهای کوچک | معاملات تجاری داخلی و بین‌المللی، استفاده در انتقال وجوه بین‌المللی | پرداخت‌های روزمره و تجاری، استفاده در معاملات داخلی |
| واخواست و پیگیری | اعتراض (واخواست) و پیگیری از طریق دادگاه حقوقی | اعتراض (واخواست) و پیگیری از طریق دادگاه حقوقی | گواهی عدم پرداخت صادره از بانک و پیگیری از طریق دادگاه کیفری، حقوقی و اداره ثبت |
| میزان اعتبار | وابسته به اعتبار صادرکننده و ضامنان | وابسته به اعتبار برات‌کش و برات‌گیر | وابسته به موجودی حساب صادرکننده و اعتبار بانک |
بدون دیدگاه