چه زمانی اموال شخصی مدیران شرکت ها قابل توقیف در قبال تعهدات شرکت می باشد؟

برای ثبت شرکت مزایایی را برشمردیم که ممکن است افراد به استناد یک یا چند مزیت، اقدام به ثبت شرکت کنند. یکی از آن مزایا، جدا کردن اموال شخصی سهامداران و مدیران از ریسک های ناشی از اقدامات تجاری می باشد. به عبارت دیگر، افراد با ثبت شرکت، قسمتی از دارائی خود را به عنوان آورده و سرمایه شرکت از خود منفک می کنند و در اختیار شرکت می گذارند و از زمان ثبت شرکت، دیگر هیج تسلطی برآن مال نخواهند داشت . از این پس تمامی مسئولیت های معاملات تجاری شرکت برعهده شرکت بوده و سهامداران و مدیران هیچ گونه مسئولیت شخصی در قبال تعهدات مالی شرکت ندارند. این امنیت خاطر به گردانندگان شرکت قدرت ریسک پذیری بیشتری میدهد تا بتوانند شرکت را در مسیر درست هدایت کنند.

مصونیت اموال شخصی سهامداران در شرکت های سرمایه تا همیشه برقرار است لیکن چنانچه همین اشخاص به عنوان عضو هیات مدیره قبول سمت نمایند ؛ اموال شخصی آنها در مواردی به شرح زیر درگیر بدهی های شرکت می گردد که این نوع از مسئولیت، تضامنی نامیده می شود باین معنی که در موارد زیر، طلبکاران شرکت می توانند همه طلب خود را از شرکت و یا از اموال مدیران ( به شرح زیر) مطالبه و وصول ننمایند.

مسئولیت تضامنی مدیران شرکت های تجاری

مسئولیت تضامنی یعنی برای انجام یک تعهد حداقل دو نفر مسئولیت داشته باشند و هریک از آنها به تنهائی در قبال متعهد له در قبال تمامی تعهد مسئولیت داشته باشد به نحویکه متعهد له می تواند تمامی تعهد را از هریک از آنها به تنهایی مطالبه نماید و یا آنکه به میزان دارائی هریک، حق خود را مطالبه و برداشت نماید. مسئولیت تضامنی یک حق است که برای دارنده و متعهد له سند برسمیت شناخته شده است تا بدینوسیله مطالبات ایشان با تضمین بیشتری مواجه باشد.

مسئولیت تضامنی به موجب قانون صدور چک

مطابق ماده ۱۹ قانون صدور چک، در صورتی که چک به وکالت یا نمایندگی از طرف صاحب حساب اعم از شخص حقیقی یا حقوقی صادر شده باشد، صادر کننده چک و صاحب امضاء مجازشرکت متضامنا مسئول پرداخت وجه چک بوده و اجراییه و حکم ضررو زیان براساس تضامن هم علیه شرکت وهم علیه مدیر یا مدیران امضاء کننده صادر می شود. طبق ماده مذکور دارنده چک می تواند وجه چک را از محل دارائی شرکت و هم از محل اموال مدیری که چک را امضاء کرده مطالبه و وصول نماید و بقیه اعضاء هیات مدیره مسئولیت شخصی نخواهند داشت.

به علاوه امضاء کننده چک طبق مقررات این قانون مسئولیت کیفری خواهد داشت مگر اینکه ثابت نماید که عدم پرداخت مستند به عمل صاحب حساب یا وکیل یا نماینده بعدی ثابت نماید که عدم پرداخت مستند به عمل صاحب حساب یا وکیل یا نماینده بعدی او است که در این صورت کسی که موجب عدم پرداخت شده از نظر کیفری مسئول است. نکته حائز اهمیت کلیه کسانی که به عنوان صادر کننده، چک را امضاء نمایند مسئول هستند.

نکته مهم دیگر آنکه موضوع اساسنامه شرکت ها، چهارچوب عملیات مجاز مدیران شرکت را تعیین می نماید. اعضاء هیات مدیره در اولین جلسه خود، یک نفر را به عنوان مدیرعامل انتخاب و حدود اختیارات او را مشخص می نمایند. چنانچه مدیرعامل شرکت در حدود اختیاراتی که توسط هیات مدیره به او تفویض شده است چک را امضاء کرده باشد نماینده قانونی شرکت محسوب است و در غیر این صورت شخصا مسئول پرداخت چک خواهد بود.

صادر کننده چک می بایست در هنگام صدور جک به تمامی این نکات توجه نماید و عالم به این موضوع باشد که حتی پس از پایان تصدی مدیریتی خود نیز نسبت به آن چک مسئول خواهد بود. فراز انتهائی ماده تنها در خصوص مسئولیت کیفری است یعنی اگر برای مثال مدیر، چکی را صادر کند که سررسید آن ۳ ماه دیگر باشد ودر این فاصله مدیریت شرکت به دیگری واگذار شده باشد و صادر کننده بتواند ثابت نماید ( بار اثبات با صادر کننده است) که علت عدم پرداخت وجه چک، قصور و کوتاهی مدیرفعلی بوده، می تواند خود را از جنبه کیفری تبرئه نماید اما مسئولیت حقوقی و پرداخت وجه برای وی باقی است. این مسئولیت پس از انحلال شرکت نیز وجود دارد. چنانچه در رای شعبه ۶ دادگاه تجدیدنظراستان تهران نیز آمده است :…آنچه مسلم است مسئولیت تضامنی مدیرعامل شرکت که به نمایندگی از شرکت چک های مورد بحث را صادر نموده با شرکت بموجب مقررات ماده ۱۹ قانون صدور چک مقرر شده با انحلال شرکت و تعیین مدیرتصفیه مرتفع نگردیده …لذا این مسئولیت برای صاحبین امضاء مجاز در مقابل دارنده چک همواره باقی است.

ضمانت اجرای عدم انجام تکالیف بیمه تامین اجتماعی به وسیله شرکت :

شرکت ها و اشخاص حقوقی برابر مواد ۱۴۸ و۱۸۳ و ۳۰ قانون کار و همچنین بند یک ماده ۲۸ و مواد ۳۰ و۳۶ و۱۰۸ قانون تامین اجتماعی مکلف هستند نسبت به بیمه کارکنان خود و پرداخت هزینه های معینه در وجه سازمان تامین اجتماعی اقدام نمایند.

مسئولیت شخصی برای پرداخت حق بیمه سهم بیمه شده : در همین راستا ماده ۳۶ قانون تامین اجتماعی تصریح دارد که اگر کارفرما از کسر حق بیمه سهم بیمه شده خودداری کند شخصا مسئول پرداخت حق بیمه سهم بیمه شده خواهد بود. مسئولیت مدیر در موارد مذکور در ماده ۵۰ نیازمند طرح دعوی نبوده و سازمان مستقیما برای مدیر مربوطه اجرائیه صادر می نماید.

به موجب ماده ۵۰ قانون تامین اجتماعی، مطالبات سازمان در موارد زیر در حکم مطالبات مستند به اسناد لازم الاجرا بوده و طبق مقررات مربوط به اجرای مفاد اسناد رسمی به وسیله مامورین اجرای سازمان تامین احتماعی قابل وصول می باشد:

• مطالبات تامین اجتماعی بابت حق بیمه
• خسارات تاخیر تادیه مندرج در قانون تامین اجتماعی (این عنوان اصلاح شده است)
• جریمه های نقدی ناشی از اجرای این قانون یا قوانین سابق بیمه های اجتماعی و قانون بیمه های اجتماعی روستائیان
• مطالبات تامین اجتماعی بابت هزینه های انجام شده طبق ماده ۶۶ قانون تامین اجتماعی
• مطالبات تامین اجتماعی بابت هزینه های انجام شده طبقه ماده ۹۰ قانون تامین اجتماعی
• مطالبات تامین اجتماعی بابت خسارات مذکور در مواد ۹۸ و ۱۰۰ این قانون ( این دو ماده ملغی شده است)

مسئولیت تضامنی مدیری که انحلال یا ورشکستگی شرکت معلول تخلفات وی است :

براساس قانون، در صورتی که یک شرکت، ورشکسته شده یا معلوم شود که پس از انحلال شرکت، دارائی شرکت برا ی پرداخت بدهی های آن کافی نیست، دادگاه می تواند هریک از مدیران یا مدیرعاملی که ورشکستگی شرکت، معلول تخلفات وی بوده است را منفردا یا متضامنا محکوم به پرداخت دیونی کند که پرداخت آن از دارائی خود شرکت امکان پذیر نیست.

مسئولیت تضامنی مالیاتی مدیران شرکت های تجاری

قانون مالیات‌های مستقیم درباره مسئولیت های مالیاتی تضامنی مدیران شرکت ها در سال ۱۳۹۴ اصلاح شد از جمله در ماده ۱۹۸ مسئولیت تضامنی مدیران شرکت‌ها در پرداخت مالیات برسمیت شناخته شد در حالیکه پیش از آن، مسئولیت تضامنی صرفا معطوف به مدیران شرکت های منحله می شد. به عبارت دیگر پیش از سال ۱۳۹۴ صرف مدیریت در یک شرکت که در وضعیت انحلال نیز نبوده ابداً مسئولیتی متوجه وی نبود لیکن طبق ماده ۱۲۲ قانون برنامه پنجم توسعه کشور مصوب سال ۸۹ که از سال ۹۰ به اجرا درآمد مدیران شرکت ها برای پرداخت مالیات شرکت همراه با شرکت، مسئولیت تضامنی دارند مشروط به آنکه مالیات تشخیصی مربوط به دوره مدیریت آنها بوده باشد.

همچنین ماده ۱۹۸ سابق در مورد مسئولیت تضامنی مدیران شرکتها تفاوتی در دولتی یا غیردولتی بودن اشخاص حقوقی قائل نمی شد اما در اصلاحیه این ماده در سال ۱۳۹۴ مسئولیت تضامنی مالیاتی تنها متوجه مدیران شرکت های غیردولتی گردید.

مضافا تا پیش از سال ۱۳۹۴ مدیران شرکت‌های منحله در پرداخت مالیات بر ارزش افزوده تکلیف و مسئولیت تضامنی نداشتند.

در حال حاضر برخی از مامورین مالیاتی به بهانه اعمال ماده ۱۹۸ قانون مالیات های مستقیم اقدام به مطالبه مالیات شرکت از مدیرعامل و کلیه اعضای هیات مدیره شرکت ها بدون احراز شرایط قانونی می نمایند در حالیکه به صراحت ماده مذکور، برای مسئول شناختن مدیر یا مدیران لازم است تا شرایطی به شرح زیر محقق باشد:

سمت مدیران بایستی از طریق آگهی انتشار یافته و در اداره ثبت شرکت ها به ثبت رسیده باشد:

شرکت های تجاری از طریق برگزاری مجمع عمومی سالانه، براساس اساسنامه و قانون تجارت، اعضاء هیات مدیره را برای مدت معینی انتخاب می کنند. تا زمانی که انتخاب مذکور در اداره ثبت شرکت ها به ثبت نرسیده و در روزنامه رسمی انتشار نیافته باشد، مدیران قبلی که سمت مدیریت آنها انتشار یافته مسئولیت دارند ولو آنکه مدت مدیریت آنها منقضی شده باشد.

از نگاه دیگر، سازمان امور مالیاتی نمی تواند علیه اشخاصی که سمت آن ها در شرکت به صورت رسمی و قانونی منتشر نشده باشد، اقدام نماید لذا مدیرانی که صورتجلسه انتخاب آنها تنظیم و مدیران قبول سمت نیز نموده باشند، ازنظر سازمان امور مالیاتی از شمول این ماده خارج می باشند.

مالیات می بایست در دوره مدیریت قطعی شود :

اولین مرحله از رسیدگی سازمان امور مالیاتی با صدور برگ تشخیص تحقق می یابد که به موجب آن نظرخود را درباره میزان مالیات شناسائی شده را اعلام می نماید. در صورتیکه شرکت، برگ تشخیص مالیات را بپذیرد، پس از گذشت ۳۰ از تاریخ ابلاغ آن، مالیات قطعی می شود.
در صورتیکه شرکت ظرف ۳۰ روز اعتراض نماید، موضوع به هیات حل اختلاف مالیاتی ارجاع می شود و مجددا در صورت اعتراض مودی به تصمیم مرجع اخیر، موضوع به هیات حل اختلاف مالیاتی تجدیدنظرارجاع می گردد. رای هیات تجدیدنظرحل اختلاف مالیاتی نیز در شورای عالی مالیاتی قابل اعتراض و رای شورای عالی مالیاتی نیز در دیوان عدالت اداری قابل اعتراض است.
در هریک از مراحل مذکور که شرکت اعتراض خود را متوقف نماید، از آن تاریخ به بعد مالیات قطعیت پیدا می کند و یا آنکه مودی تمامی مراحل اعتراض را پشت سر می گذارد و در انتها با رای قطعی که دیگر امکان اعتراض وجود ندارد مواجه می گردد.
بنا براین اعمال مسئولیت تضامنی مالیاتی نسبت به مدیرعامل و اعضای هیات مدیره شرکت ها و اشخاص حقوقی، فقط در حالتی ممکن است که مالیات شرکت در زمان مدیریت آنها قطعی شده باشد.
بطور مشخص در صورت انقضای مدت مدیریت اعضاء هیات مدیره و مدیرعامل و عدم انتخاب مدیران جدید، چنانچه مالیات شرکت قطعی شود، همین مدیران با شرکت در قبال سازمان امور مالیاتی مسئولیت پرداخت دارند حتی اگر مدیران جدید، قبول سمت نموده باشند لیکن این قبول سمت در اداره ثبت شرکتها ثبت و در روزنامه منتشر نشده باشد.
آیا تفاوتی فیمابین مدیران موظف و غیرموظف از حیث مسئولیت تضامنی وجود دارد؟ اطلاق قانون مالیاتهای مستقیم بین مسئولیتهای مالیاتی مدیران موظف و مدیران غیر موظف تفاوتی قائل نشده است .